Wśród zbiorowisk nieleśnych do najciekawszych należą torfowiska. Są to w większości torfowiska niskie – unikalne w skali kraju torfowiska węglanowe.

W bezpośrednim sąsiedztwie torfowisk występują niewielkie wyniesienia podłoża kredowego tzw. grądziki zajęte przez roślinność ciepłolubną i zadrzewienia. Nie użytkowane rolniczo zbocza kredowych ostańców stanowią siedliska interesującej roślinności stepowej. Zróżnicowanie siedliskowe warunkuje niezwykłe bogactwo faunistyczne. Najlepiej poznaną grupą spośród zwierząt są ptaki.

Chełmski Park Krajobrazowy (ChPK) leży na granicy 2 mezoregionów: Obniżenia Dubieńskiego i Pagórów Chełmskich zaliczanych do makroregionu Polesia Wołyńskiego. W obrębie Obniżenia Dubieńskiego dominują równiny pojezierne (torfowe) oraz terasy jeziorne z okresu zlodowacenia północnopolskiego. Równiny torfowe wypełniają dna rozległych kotlinowatych obniżeń pozadolinnych. Tworzą one monotonną wyrównaną powierzchnię w poziomie 170-175 m n.p.m. Ponad nimi (175-178 m n.p.m.) wznoszą się terasy jeziorne urozmaicone formami krasowymi oraz zagłębieniami bezodpływowymi.

ChPK leży w granicach zlewni Bugu. Jest odwadniany przez jego lewobrzeżne dopływy – Uherkę i Kanał Świerżowski. Występują tutaj również zbiorniki wód powierzchniowych – naturalne, eutroficzne Jezioro Słone o  powierzchni 4,6 ha oraz retencyjny zbiornik w Stańkowie o powierzchni 40 ha.
W lasach występuje szereg niewielkich, często okresowych zbiorników, których średnica nie przekracza kilkudziesięciu metrów. Na obszarze ChPK występują różnej wielkości obszary bezodpływowe. Wykształciły się w nich podmokłości – bagna i torfowiska. Generalnie jednak, mimo znacznego procentu terenów podmokłych, omawiany obszar nie należy do bardzo zasobnych w wodę. Tereny, na których występuje nadmiar wody, sąsiadują z obszarami bezwodnymi. Zwiększa to znacznie kontrastowość warunków i atrakcyjność przyrodniczą parku..